حزب سیاسی تشکّلی است منسجم، هدف دار و دارای اساسنامه و مرامنامه که با هدف انجام فعّالیّت سیاسی تشکیل و از ارگان ذی ربط در هر کشور مجور فعّالیّت دریافت می نماید.

بعضی از کارکردهای حزب در هر کشور:

یک- نقد قدرت    دو- فعّالیّت برای ایجاد تحوّل    سه- جلوگیری از ایجاد فساد در قدرت حاکم    چهار- طرح ایده های جدید در زمینه های مختلف برای مدیریّت کشور    پنج- ایجاد آگاهی سیاسی و اجتماعی در میان اقشار مختلف مردم

ایران یکی از کشورهایی است که احزاب سیاسی موجود در آن – یا به دلیل نداشتن میدان عمل و یا عدم توانایی در استفاده از همان میدان تنگ و تاریک - از تأثیر گذاری لازم در عرصه های سیاسی برخوردار نبوده اند. آن چه پس از پیروزی انقلاب تا کنون نقش احزاب در ایران را بازی کرده، دیدگاه ها و گروه های غیر رسمی و غیر تخصّصی در عرصه ی سیاسی بوده است؛ گروه هایی مانند چپ و راست یا اصولگرا و اصلاح طلب. مردم ایران - با عنایت به تحمل تجربه ی طولانی حکومت های سلطنتی و یا نفوذ کاریزماتیک علمای عظام در افکار عمومی- به جای این که نگاه شان در عرصه ی دین و سیاست به اندیشه ها و دیدگاه ها باشد، به اشخاص بوده است؛ حال آن  که در فعالیت های حزبی، نگاه ها به سوی اندیشه است و اشخاص جایگاه تعیین کننده ی آن چنانی در جهت دهی افکار عمومی ندارند؛ لذا جامعه ی ایران هنوز – نه در سطح مسؤولان و نه در سطح عموم مردم- آمادگی لازم را برای گرایش به تشکّل و تحزّب ندارد. هنوز بسیاری از مردم، گروه های سیاسی کشور خود مانند اصول گرا و اصلاح طلب را – نه به نوع افکار و اندیشه ها، بلکه – به سردمداران و رهبران آن می شناسند و این پدیده آنقدر شدید است که رهبران این گروه ها و نخبگان این روش ها نیز از تعریف دقیق گروه خود و اصول و مبانی آن غافل شده و چه بسا عاجزند.

نبود تحزّب در کشور دارای آسیب های فراوان است که یکی از آن ها پیدا شدن افراد کمنام، آلت دست، بدون پیشینه ی کافی و فاقد پشتوانه ی سیاسی در پست های حساس است؛ افرادی که با حضور خود در پست های کلیدی و انجام رفتارهای سلیقه ای و غیر علمی، کشور را به ورطه ی عقب ماندگی و درگیری های منطقه ای می کشانند و چون می روند، هیچ شخص و گروهی مسؤولیت آمدن، رفتن و عملکردشان را نه تنها نمی پذیرد؛ بلکه بانیان این رفتار غیر مسؤولانه با فرار به جلو از مردم و گروه های سیاسی مخالف، طلبکار هم می شوند. در صورتی که احزاب سیاسی برای محبوبیت و ماندگاری مداوم خود در عرصه ی فعّالیّت ها و مسؤولیّت ها، سعی می کنند: اولاً به جذب نخبگان و متخصّصان همفکر خود بپردازند. ثانیاً از نقدهای نافذ و ایده های کارآمد برخوردار باشند. ثالثاً برنامه های خُرد و کلان خود را برای مدیریت کشور به مردم ارائه کنند. رابعاً بهترین و کارآمد ترین مهره های مدیریتّی خود را برای کاندیداتوری معرفی نمایند.

در صورت شایع شدن فرهنگ تحزّب در جامعه، مردم حزب مورد نظر خود را به کیفیّت برنامه ها و کارآمدی کاندیداهایش می شناسند و در صورت عدم توفیق حزب شان، به نقد و بازخواست آن می پردازند؛ تا جایی که ممکن است از هواداری دوباره از آن امتناع ورزند و این خود شکست بزرگی برای حزب مذکور است.

نکته ی نهایی و قابل توجه این که: هرچند تحزب برای حاکمیّت ها دست و پاگیر است، اما وجود آن در جامعه از عوامل مهم استقرار دموکراسی و آگاهی بیشتر مردم محسوب می شود.